Działanie terapii opiera się głównie na słuchowej stymulacji neurosensorycznej.
Trening słuchowy według metody prof. A.A. Tomatisa polega na słuchaniu odpowiednio przetworzonych dźwięków, w ściśle określonym czasie, przy ustawieniu odpowiednich parametrów. Specjalistyczne urządzenie zwane „elektronicznym uchem”, jako idealny model ucha ludzkiego, umożliwia stworzenie odpowiednich warunków terapeutycznych. Mięśnie ucha środkowego przez dwie godziny dziennie są zmuszane do ciągłej pracy, co w warunkach naturalnych nie jest możliwe. Prowadzi to do zwiększenia zdolności i precyzyjności analizy dźwięku. Umożliwia również poprawę zdolności radzenia sobie z natłokiem bodźców słuchowych na które jesteśmy narażeni każdego dnia (zmniejsza się lub eliminuje nadwrażliwość słuchową).
Prof. A.A. Tomatis wiele czasu poświęcił wybraniu odpowiedniej muzyki, która umożliwiłaby realizację założeń metody. Podczas terapii centrum procesów myślenia – kora mózgowa (CUN) – stymulowane jest przez odpowiednio dobrane dźwięki o określonej i zróżnicowanej częstotliwości. Wykorzystuje się między innymi dźwięki mające dużo wysokich częstotliwości, które są szczególnie korzystne dla ludzkiego organizmu. Takie kryterium spełnia przede wszystkim muzyka Mozarta. Wykorzystywane są również chorały gregoriańskie, walce oraz filtrowany głos matki.
W metodzie Tomatisa, za pomocą specjalnie stworzonych do tego celu słuchawek, dźwięk podawany jest zarówno drogą kostną (w postaci wibracji), jak i powietrzną (douszną). Sygnał dźwiękowy, który poprzez specjalny wibrator umieszczony na czubku głowy podawany jest drogą kostną, oddziałuje na struktury ucha – mięśnie strzemiączka i młoteczka, które z kolei pobudzają ślimak i przedsionek. Zjawisko to nazywamy bramkowaniem. Bramkowanie polega na tym, że dźwięk przekazywany jest najpierw drogą kostną, a dopiero później drogą powietrzną. Droga kostna przygotowuje ucho na informację przekazywaną drogą powietrzną. Dochodzi do ustabilizowania płynów wewnątrz ucha, aparat słuchowy zostaje przygotowany do odebrania informacji drogą powietrzną. Dźwięk podawany drogą kostną pozwala przedsionkowi oczekiwać na nadejście właściwego sygnału podawanego drogą powietrzną i z czasem przedsionek znajduje się w stanie fizjologicznego napięcia, w pełnej gotowości na bodziec.
Efekt Tomatisa:
- powoduje gimnastykę ucha,
- wzbudza pragnienie komunikacji,
- ogranicza lęki i stres.